وقتی به آسمان شب و ستارهها خیره میشویم، در واقع به گذشته نگاه میکنیم. این جملهای است که شاید بارها شنیده باشید، اما چرا؟
دوری مسافت، دوری زمان
* سرعت نور: سریعترین چیزی که در جهان هستی وجود دارد، نور است. اما حتی نور هم با سرعت محدودی حرکت میکند.
* فواصل نجومی: ستارهها بسیار دور از ما قرار دارند. برای مثال، نزدیکترین ستاره به ما بعد از خورشید، پروکسیما قنطورس نام دارد که حدود 4.2 سال نوری با ما فاصله دارد. این یعنی نوری که از این ستاره به چشم ما میرسد، 4.2 سال در راه بوده است.
* مشاهده گذشته: وقتی به این ستاره نگاه میکنیم، در واقع تصویری از آن را میبینیم که 4.2 سال پیش از خود ساطع کرده است. هر چه به ستارهای دورتر نگاه کنیم، به گذشته دورتری سفر میکنیم.
مثالی ساده:
تصور کنید در حال تماشای مسابقهای هستید که به صورت زنده از یک شهر دور پخش میشود. وقتی تصویری را در تلویزیون میبینید، در واقع اتفاقی را میبینید که چند ثانیه قبل در آن شهر رخ داده است. هر چه فاصله شما از آن شهر بیشتر باشد، این تأخیر زمانی بیشتر خواهد بود. همین اتفاق برای ستارهها هم رخ میدهد، اما با مقیاسی بسیار بزرگتر.
چه چیزی میبینیم؟
وقتی به ستارهها نگاه میکنیم، در واقع به هسته درخشان یک ستاره نگاه میکنیم. این هسته جایی است که واکنشهای هستهای رخ میدهند و انرژی تولید میشود. نوری که از این هسته ساطع میشود، پس از طی مسافتی طولانی به چشم ما میرسد.
چرا ستارهها چشمک میزنند؟
چشمک زدن ستارهها به دلیل وجود جو زمین است. وقتی نور ستاره از جو زمین عبور میکند، به دلیل تغییرات دما و چگالی هوا، مسیر حرکت نور خمیده میشود و این باعث میشود ستارهها برای ما چشمک بزنند.
چرا مطالعه ستارهها مهم است؟
مطالعه ستارهها به ما کمک میکند تا:
* منشأ جهان هستی را بفهمیم: با مطالعه ستارهها، میتوانیم به سوالاتی مانند چگونگی شکلگیری کهکشانها، ستارهها و سیارات پاسخ دهیم.
* زندگی در کیهان را جستجو کنیم: با مطالعه ستارهها و سیارات فراخورشیدی، میتوانیم به دنبال نشانههایی از حیات در سایر نقاط کیهان باشیم.
* آینده زمین را پیشبینی کنیم: با مطالعه خورشید و ستارههای دیگر، میتوانیم تغییرات آینده آب و هوای زمین را پیشبینی کنیم.
در نهایت:
وقتی به آسمان شب نگاه میکنیم، به دریایی بیکران از دانش و رمز و راز نگاه میکنیم. هر ستاره داستانی برای گفتن دارد و هر نگاه به آسمان، ما را به اعماق کیهان و ریشههای هستی نزدیکتر میکند.
وقتی به ستارهها نگاه میکنیم، به گذشته نگاه میکنیم: جزئیات بیشتر
چرا وقتی به ستارهها نگاه میکنیم، در واقع به گذشته نگاه میکنیم؟
همانطور که قبلا اشاره شد، دلیل اصلی این پدیده، فاصله بسیار زیاد ستارهها از زمین و سرعت محدود نور است. برای درک بهتر این موضوع، بیایید به چند نکته مهم توجه کنیم:
* سرعت نور، سریعترین سرعت ممکن: نور با سرعتی حدود 300,000 کیلومتر بر ثانیه حرکت میکند. این سرعت باورنکردنی است، اما فاصله بین ما و ستارهها آنقدر زیاد است که حتی نور هم برای طی کردن این مسافت به زمان نیاز دارد.
* سال نوری، واحد اندازهگیری فاصله: برای اندازهگیری فواصل بسیار زیاد در کیهان، از واحد سال نوری استفاده میشود. یک سال نوری مسافتی است که نور در یک سال طی میکند.
* مثالی عمیقتر: فرض کنید به ستارهای نگاه میکنید که 100 سال نوری با زمین فاصله دارد. نوری که در حال حاضر به چشم شما میرسد، 100 سال پیش از آن ستاره ساطع شده است. بنابراین، شما در واقع تصویری از آن ستاره را میبینید که صد سال پیش وجود داشته است.
* تغییر ستارهها در طول زمان: ستارهها نیز مانند همه چیزهای دیگر، در طول زمان تغییر میکنند. برخی ستارهها متولد میشوند، برخی میمیرند و برخی دیگر در حال تغییر هستند. بنابراین، ستارهای که ما امروز میبینیم، ممکن است در آینده بسیار متفاوت باشد یا حتی دیگر وجود نداشته باشد.
چرا مطالعه ستارهها اهمیت دارد؟
مطالعه ستارهها به ما کمک میکند تا به سوالات بنیادی درباره جهان هستی پاسخ دهیم. برخی از مهمترین دلایل مطالعه ستارهها عبارتند از:
* درک منشأ جهان: با مطالعه ستارهها، میتوانیم به فرآیند شکلگیری کهکشانها، ستارهها و سیارات پی ببریم و در نهایت، به درک بهتری از منشأ جهان هستی برسیم.
* کشف سیارات فراخورشیدی: با بررسی نور ستارهها، میتوانیم سیاراتی را که به دور آنها میچرخند، کشف کنیم و به دنبال نشانههایی از حیات در خارج از منظومه شمسی باشیم.
* پیشبینی آینده زمین: با مطالعه خورشید و سایر ستارهها، میتوانیم تغییرات آینده آب و هوای زمین را پیشبینی کنیم و برای مقابله با آنها آماده شویم.
سماع قلم
کشکول ( فرشید احمدی )