نیم نگاهی به خدا، هستی، دین و جهان از منظر مولانا

نگاه مولانا به خدا، هستی، دین و جهان

نگاه مولانا به خدا، هستی، دین و جهان برخاسته از دیدگاه عرفانی، عاشقانه و هستی‌شناسانه اوست که ریشه در قرآن، سنت پیامبر، آموزه‌های عرفان اسلامی و تجربه‌ی شخصی سلوک دارد. این نگاه در مثنوی معنوی، فیه ما فیه، دیوان شمس و دیگر آثار او به‌وضوح دیده می‌شود.

در ادامه، نگاهی خلاصه و منظم به هر کدام از این مفاهیم ارائه می‌دهم:

۱. نگاه مولوی به خدا

خدا برای مولوی عشق محض، حقیقت بی‌نهایت و جمال مطلق است.
مولانا نمی‌خواهد خدا را فقط در مفاهیم ذهنی و عقلی محدود کند، بلکه می‌خواهد خدا را در قلب و جان تجربه کند. او خدا را در همه‌جا می‌بیند و معتقد است:

هر طرفی که روی، روی خداست (اشاره به آیه قرآن: فَأَيْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ)

تو کجایی تا شوم من خاک راهت؟ / تو کجایی تا ببوسم روی ماهت؟ (دیوان شمس)

خدا در نگاه مولوی، نزدیک‌تر از هر نزدیکی است، و عشق به خدا هدف نهایی انسان است.

۲. نگاه مولوی به هستی

هستی برای مولوی تجلی خداوند است. او به نوعی «وحدت وجود» قائل است؛ یعنی همه چیز در عمق خود، پرتوی از حقیقت الهی است. در واقع، عالم هستی برای او صحنه‌ای است که در آن، انسان باید خود را بازیابد و به اصل خویش بازگردد:

ما ز بالاییم و بالا می‌رویم / ما ز دریاییم و دریا می‌رویم
(مثنوی، دفتر اول)

هستی برای مولوی پر از معناست، و ظاهر امور را باید شکافت تا حقیقت را یافت. او جهان را آینه‌ای می‌داند برای دیدن خدا.

۳. نگاه مولوی به دین

دین برای مولوی نه صرفاً مجموعه‌ای از آداب و ظواهر، بلکه راهی برای وصال به حقیقت است. او به شریعت، طریقت و حقیقت باور دارد، اما تأکیدش این است که نباید در پوسته ماند. دینداری بدون عشق و معنویت را خطرناک می‌داند:

از قماش علم‌ها شد او قوی / لیک نبودش ز علم عشق، وی
(مثنوی، دفتر دوم)

مولوی پیروی از شریعت را لازم می‌داند، اما می‌گوید آن فقط آغاز راه است؛ باید به طریقت و سپس حقیقت رسید، و حقیقت هم چیزی جز دیدار و وصال با معشوق (خدا) نیست.

۴. نگاه مولوی به جهان

جهان مادی برای مولوی یک مدرسه و پل عبور است، نه جای ماندن. او جهان را محل امتحان و رشد می‌بیند. دنیا محل سرگرمی و لهو نیست، اما اگر به آن دل ببندی، تو را از حقیقت باز می‌دارد:

این جهان همچون درخت است ای کرام / ما بر او چون میوه‌های نیم‌خام

سخت گیرد خام‌ها را روزگار / گرم و پخته می‌کند او را نگار
(مثنوی، دفتر اول)

مولوی به جهان مادی به چشم یک فرصت نگاه می‌کند: فرصتی برای شکوفا شدن، سوختن، و به خدا رسیدن.

لطفا کلیک نمایید